Sahityapedia
Login Create Account
Home
Search
Dashboard
Notifications
Settings
28 Mar 2021 · 6 min read

सरल के पर्यायी दोहे

सरल के पर्यायी दोहे

1 आलसी

‘सुस्त’, ‘मन्द’, ‘काहिल’, ‘शिथिल’, ‘कर्महीन’, ‘बेकार’।
‘लद्धड़’, ‘ढीला’, “आलसी”, ‘कामचोर’, ‘गरियार’।।

2 आलसी

‘अलगरजी’, ‘आरामिया’, ‘स्लथ’, ‘अलहदी’ समान।
‘अहदी’, ‘ठलुआ’, “आलसी”, पर्यायी सब मान।।

3 जलजात/ कमल

‘पद्म’, “कमल”, ‘वारिज’, ‘वनज’, ‘सरसिज’, ‘जलज’, ‘सरोज’।
‘इंदीवर’, “जलजात” जो, ‘अब्ज’, ‘कंज’, ‘अम्बोज’।।

4 जलजात/ कमल

‘शतदल’, ‘कुवलय’, ‘कोकनद’, ‘सहस्रदल’, “जलजात”।
‘सरसीरुह’ अरु ‘पंकरुह’, पर्यायी सब तात।।

5 प्रेम / विरह

‘स्नेह’, ‘प्रेम’, ‘अनुरक्ति’ सह, ‘प्रणय’ और ‘अनुराग’।
विचल विकल होकर हुए, ”विरह”, ‘वियोग’, ‘विराग’।।

6 मेघ

“मेघ”, ‘पयोधर’, ‘नीरधर’, ‘बादल’, ‘घटा’, ‘घनोद’।
‘नीरद’, ‘वारिद’, ‘वारिधर’, ‘जलधर’, ‘जलद’, ‘पयोद’।।

7 मेघ

‘घनमाला’, ‘मेघावली’, ‘मेघमाल’, ‘घनश्याम’ ।
‘अंबुद’, ‘घन’, ‘कादंबिनी’, ‘अब्र’, ‘अभ्र’ कुहराम।।

8 समुद्र

‘रत्नाकर’, ‘वारिधि’, ‘उदधि’, ‘अर्णव’, ‘अब्धि’, ‘नदीश’।
‘सागर’, ‘नीरधि’, ‘नीरनिधि’, ‘जलधि’, ‘सिंधु’, ‘वारीश’।।

9 मछली

‘मीन’, ‘मत्स्य’, ‘झक’, ‘झष’, ‘मकर’, ‘शफरी’ अर्थ प्रदाय।
जलजीवन ‘जल की परी’, “मछली” के पर्याय।।

10 लालसा

‘स्पृहा’, ‘ईहा’, ”लालसा”, ‘ईप्सा’, ‘लिप्सा’ मान।
‘अभीष्ट’, ‘मनोरथ’ या इन्हें, ‘आकांक्षा’ सम जान।

11 लालसा

‘चाह’, ‘कामना’, “लालसा”, ‘अभिलाषा’, ‘अभिप्राय’।
‘इच्छा’, ‘वांछा’ ये सभी, सम अर्थी पर्याय।।

12 मनुहार

‘विनय’, ‘सिफारिश’, ‘प्रार्थना’, ‘खुशामदी’ व्यवहार।
‘विनती’ अरु ‘अनुरोध’ सब, पर्यायी “मनुहार”।।

13 सूर्य

‘मित्र’, ‘अंशुमाली’, ‘भगत’, ‘सविता’, ‘कवि’, ‘आदित्य’।
‘मारतण्ड’, ‘मन्दार’ कह, जपो नाम तुम नित्य।।11

14 सूर्य

‘आक’, ‘प्रभाकर’, ‘भास्कर’, ‘सूरज’, ‘रवि’, ‘अरुणेश’।
“सूर्य”, ‘दिवाकर’, ‘भानु’ सम, ‘दिनकर’ वही ‘दिनेश’।

15 चन्द्रमाँ

‘राकापति’, ‘शशि’, ‘चन्द्रमाँ’, ‘सोम’, ‘मयंक’, ‘सुधांशु’ ।
‘तारापति’, ‘द्विजराज’, ‘विधु’, ‘हिमकर’, ‘इंदु’, ‘हिमांशु’।।

16 चन्द्रमाँ

‘कुमुद’, ‘कलाधर’, ‘चन्द्र’ कह, ‘शशधर’ कहो ‘मृगांक’।
‘रजनीपति’, ‘सारंग’ कह, या ‘राकेश’, ‘शशांक’।।

17 पृथ्वी

‘वसुंधरा’, ‘वसुधा’, ‘क्षमा’, ”पृथ्वी”, ‘भूमि’, ‘जमीन’।
‘अवनी’, ‘उर्वी’, ‘मेदिनी’, अंतर अल्प महीन।।

18 पृथ्वी

‘रसा’, ‘रत्नगर्भा’, ‘धरा’, ‘धरती’, ‘धरनी’, ‘धाम’।
‘अचला’, ‘भू’, ‘क्षिति’ अरु ‘मही’, याद रहे सब नाम।।

19 वन

‘गहन’, ‘विपिन’, ‘कांतार’ को, ‘जंगल’, ‘विटप’, ‘अरण्य’।
‘बीहड़’ या ‘कानन’ कहो, पर्यायी सब “वन्य”।।

20 वायु

”वायु”, ‘मातरिश्वा’, ‘हवा’, ‘वातावरण’ ‘प्रवात’।
‘भूतप्रेत’, ‘पवमान’, ‘पव’, ‘पवन’, ‘समीरन’, ‘वात’।।

21 वायु

‘मारुत’, ‘स्पर्शन’, ‘अनिल’, ‘चलन’, ‘प्रभाव’, ‘बयार’।
‘वाति’, ‘प्रभंजन’ सम सभी, ‘मरुत’, ‘समीर’, ‘डकार’।।

22 नदी

‘निर्झरिणी’, ‘सलिला’, “नदी”, ‘तरंगिणी’, ‘सारंग’।
‘तनुजा’, ‘सरिता’, ‘आपगा’, ‘स्रोतस्विनी’ कह संग।।

23 नदी

‘कुलंकषा’, ‘शौवालिनी’, ‘तटिनी’, ‘दरिया’ देख।
‘विभावरी’, ‘सरि’, ‘निम्नगा’, ‘जयमाला’ संरेख।।

24 रात

‘विभावरी’, ‘रजनी’, ‘निशा’, “रात”, ‘तमी’ स्वीकार्य।
‘रात्रि’, ‘रैन’, ‘निशि’, ‘यामिनी’, ‘यामा’ सब पर्याय।।

25 दिन

‘दिवस’, ‘याम’, ‘वासर’, ‘दिवा’, ‘वार’, ‘अह्न’, व ‘प्रमान’।
समअर्थी पर्याय सब, सब के अर्थ समान।।

26 गृह

‘गेह’, ‘निकेतन’, ‘वास’, ‘गृह’, ‘सदन’, ‘वास-स्थान’।
‘शाला’, ‘निलय’, ‘निवास’ या, ‘भवन’ सभी सम मान।।

27 माँ

‘अम्मा’, ‘अंबा’, ‘अम्बिका’, “माँ”, धरती, भगवान।
‘जननी’, ‘धात्री’ या ‘प्रसू’, हम सबकी पहचान।।

28 राजा

‘नरपति’, ‘नृप’, ‘राजानृपति’, ‘अवनीपति’, ‘सम्राट’।
‘राव’, ‘महीपति’, ‘भूप’ या, ‘महीप’ ‘राज’ विराट।।

29 राक्षस

‘यातुधान’, ‘निशिचर’, ‘असुर’, ‘दनुज’, ‘निशाचर’, ‘दैत’।
तमचर, राक्षस, रात्रिचर, रजनीचर, सम प्रेत।।

30 नयन

‘नेत्र’, ‘नैन’, ‘लोचन’, ‘नजर’, ”नयन”, ‘आँख’, ‘दृग’, ‘दृष्टि’।
‘अम्बक’, ‘दीदा’, ‘चक्षु’ या, ‘चश्म’, ‘विलोचन’ व्यष्टि।।

31 पैर/हाथ

‘पाँव’, ”पैर”, ‘पद’, ‘पग’, ‘चरण’, चलना गर अनुलोम।
“हाथ”, ‘हस्त’, ‘कर’, ‘पाणि’ या, ‘पंजा’ बने विलोम।।

32 घोड़ा

‘तुरग’, ‘अश्वहय’, ‘तुरंग’ या, “घोड़ा”, ‘घोटक’, ‘वाजि’।
‘सैन्धव’, ‘हरि’ या ‘अश्व’ सब, चाल बने सम राजि।।

33 बन्दर

‘मर्कट’, ‘वानर’, ‘कपि’ कहो, या फिर कहो ‘कपीश’।
“बन्दर” के पर्याय सब, ‘शाखामृग’, ‘हरि’, ‘कीश’।।

34 बेटा/पिता

‘तनय’, ‘वत्स’, ‘आत्मज’, ‘तनुज’, “बेटा”, ‘लड़का’, ‘पुत्र’।
‘तात’, ‘बाप’, ‘पितु’, ‘पितृ’, ‘जनक’, “पिता” पंक्ति सम मित्र।।

35 आग

‘धूमकेतु’, ‘पावक’, ‘अनल’, ‘अग्नी’, ‘ज्वाला’, “आग”।
‘वहनि’, ‘कृशानु’, ‘दहन’, ‘शिखी’, ‘रोहिताश्व’ सौभाग।।

36 बाग

“बाग़”, ‘बगीचा’, ‘वाटिका’, ‘उपवन’ अरु ‘उद्यान’।
‘फुलवारी’, ‘बगिया’ अहो, सम अर्थक सब जान।।

37 अमृत

‘सोम’, ‘सुधा’, ‘पीयूष’ या, “अमृत”, ‘अमिय’, ‘सुरभोग’।
पीकर होती कल्पना, दूर शोक अरु रोग।।

38 मेहमान

‘अभ्यागत’ या ‘पाहुना’, ‘आगन्तुक’ ‘महमान’।
आते बिन तिथि के ‘अतिथि’, रखना हरदम भान।।

39 जल

‘नीर’, ‘पेय’, ‘पानी’, ‘सलिल’, ‘पय’, ‘जीवन’, ”जल”, ‘तोय’।
‘मेघपुष्प’, ‘अमरित’, ‘उदक’, ‘वारि’, ‘अम्बु’ सम होय।।

40 कोयल

‘काकपालि’, ‘पिक’, ‘कोकिला’, “कोयल” करती कूक।
‘वनप्रिय’, ‘कुहुकिनि’, ‘सारिका’, हर मन उठती हूक।।

41 मयूर

‘नीलकण्ठ’, ‘सारंग’, ‘हरि’, ‘केकी’, ‘शिखी’, “मयूर”।
‘मोर’, ‘मोरनी’, ‘मेहप्रिय’, ‘बर्हि’, ‘ध्वजी’ मशहूर।।

42 भगवान

‘परमेश्वर’, ‘परमात्मा’, ‘जगदीश’, ‘ईश’, “भगवान”।
‘विधी विधाता’ या कहो, ‘ईश्वर’ या बलवान।।

43 हाथी

‘मदकल’, ‘नाग’, ‘मतंग’, ‘गज’, ‘कुंजर’, ‘कुम्भा’, ‘राज’।
‘वारण’, ‘द्विप’, ‘हस्ती’, ‘करी’, ”हाथी” वन सरताज।।

44 क्रोध

‘कोप’, “क्रोध”, ‘अमर्ष’ कहो, या ‘गुस्सा’, ‘प्रतिघात’।
‘कोह’, ‘रोष’, ‘आक्रोश’ सह, पर्यायी है भ्रात।।

45 सुगन्ध

‘सौरभ’, ‘खुशुबू’, ‘महक’ ही, है पर्याय “सुगंध”।
रोम रोम पुलकित करे, जनजन का मन वृन्द।।

46 सौगंध

‘शपथ’, ‘प्रतिज्ञा’, ‘प्रण’, ‘कसम’, ‘वचन’, ‘वायदा’ जान।
सब के सब “सौगंध” के, सच पर्यायी मान।।

47 कान

‘कर्ण’, ‘श्रोत’, ‘श्रुति’, ‘श्रुतिपटल’, ‘श्रुतिपुट’, ‘श्रवण’ व “कान”।
पर्यायी सब शब्द ये, रखना बिल्कुल ध्यान।।

48 नाग

”नाग”, ‘उरग’, ‘भुजंग’, ‘फणी’, ‘विषधर’, ‘पन्नग’, ‘व्याल’।
‘सर्प’, ‘साँप’, ‘अहि’, ‘चक्षुश्रुवा’, कह भी सकते काल।।

49 गंगा

‘विश्नुपगा’ या ‘त्रिपथगा’, ‘देवपगा’ सम शब्द।
‘ध्रुवनंदा’ या ‘जाह्नवी’, ‘विष्णुपदी’ प्रारब्ध।।

50 गंगा

‘देवनदी’, ‘मंदाकिनी’, ‘भगीरथी’ या “गंग”।
‘सुरसरि’, ‘अमरतरंगिनी’, ‘सुरसरिता’ भी संग।।

51 यमुना

”यमुना”, ‘जमुना’, ‘अर्कजा’, ‘सूर्यसुता’ बहुनाम।
‘कृष्णा’, ‘कलिंदशैलजा’, ‘कालिंदी’ समनाम।।

52 कुबेर

‘यक्षराज’, ‘धनपति’ अहो, ‘धनबल’, ‘धनद’, ”कुबेर”।
किरपा ‘कित्ररेश’ करें, धन दौलत हो ढेर।।

53 बाल

‘शिरोरूह’, ‘कुंतल’, ‘अलक’, ‘केश’, “बाल”, ‘लट’ जाल।
‘बच्चा’, ‘बालक’ “बाल” के, भी पर्यायी ‘लाल’।।

54 गरीब

‘दीन’, ‘गरीब’, ‘दरिद्र’ या, ‘निर्धन’ या ‘कंगाल’।
‘रंक’, ‘अकिंचन’ नित रहे, जीतेजी बदहाल।।

55 गधा

‘गर्दभ’, ‘राशभ’, ‘खर’, ”गधा”, ‘गदहा’, ‘चक्रीवान’।
‘बेशर’, ‘धूसर’, ‘मूर्ख’ या, ‘शंखकर्ण’ सम मान।।

56 कुत्ता

‘श्वान’, ‘शुनक’, ‘कुक्कुर’ कहो, “कुत्ता” या ‘सरमेव’।
सबके सब पर्याय है, याद रहे अतएव।।

57 यमराज

‘जीवितेश’, ‘यम’, ‘दण्डधर’, ‘धर्मराज’, ”यमराज”।
‘श्राद्धदेव’, ‘अन्तक’ वही, ‘सूर्यपुत्र’ सरताज।।

58 चोरी

‘स्तेय’, ‘चौर्य’ विकार सभी, “चोरी”, ‘मोष’, ‘प्रमोष’।
सारे ये पर्याय पर, अस्वीकारी दोष।।

59 शिव

‘ईश’, ‘महेश्वर’, ‘शम्भु’, “शिव”, ‘महादेव’, ‘भूतेश’।
‘हरहर’, ‘बमबम’, ‘भव हरण’, ‘शंकर’, ‘शिवा’, ‘महेश’।।

60 विष्णु

‘नारायण’, ‘गोविन्द’ या, ‘मधुरिपु’, “विष्णु”, ‘उपेन्द्र’।
‘लक्ष्मीपति’, ‘केशव’ वही, ‘माधव’ वही ‘नरेंद्र’।।

61 इंद्र

‘देवराज’, ‘सुरराज’ या, कहो “इंद्र”, ‘अमरेश’।
‘वासव’ या ‘सुरपति’ कहो, या ‘देवेन्द्र’, ‘सुरेश’।।

62 आदमी

‘मानव’, ‘मानुष’, ‘मनुज’, ‘नर’, या ”आदमी”, ‘मनुष्य’।
याद रखो दोहे सभी, ध्यान लगाकर शिष्य।।

63 आँगन

‘आँगन’, ‘प्रांगण’, ‘आंगना’, ‘अजिर’, ‘अहाता’, ‘चौक’।
‘अँगनैया’, ‘परिसर’, ‘बगर’, खेले कूदे शौक।।

64 भाषण

“भाषण”, ‘उक्ति’, ‘विवेचना’, ‘टीका’, ‘पत्री’, ‘लेख’।
‘आख्या’, ‘व्याख्या’, ‘टिप्पणी’, ‘शब्द’, ‘समीक्षा’ एक।।

65 चित्र

‘तस्वीर’, ‘प्रतिमा’, ‘चेहरा’, ‘आकृति’, ‘छायाचित्र’।
‘चित्रांकन’, ‘वर्णन’ वही, वही “चित्र”, ‘छबि’ मित्र।।

66 उदाहरण

बने ‘नजीर’, ‘मिसाल’ या, “उदाहरण”, ‘दृष्टांत’।
बिना ‘उद्धरण’, ‘बानगी’, होगा नहीं वृतांत।।

67 कमजोर

‘नाताक़त’, ‘निर्बल’, ‘शिथिल’, ‘दुर्बल’, ‘क्षीण’, ‘नि-जोर’।
‘क्षीणकाय’, ‘मरियल’, ‘अबल’, ‘शक्तिहीन’, “कमजोर”।।

68 तट

‘कूल’, ‘किनारा’, ”तट”, ‘पुलिन’, ‘सैकत’, ‘रोध’, ‘प्रतीर’।
पूछ परख इनके सिवा, है ‘कगार’ या ‘तीर’।।

69 किरण

‘रश्मि’, ‘मरीचि’, ‘ज्योति’, ‘प्रभा’, ‘अंशु’, ‘गभस्ति’, ‘मयूख’।
‘अर्चि’, “किरण”, ‘कर’, ‘गो’ बने, सम पर्याय प्रमुख।।

70 अच्छा

‘न्यायोचित’, ‘निष्पक्ष’, ‘खरा’, ‘सीधा’, ‘सच्चा’, ‘स्वच्छ’।
‘ईमानदार’, ‘स्पष्ट’ सम, ‘न्यायी’, ‘तत्पर’, ‘अच्छ’।।

71 ईर्ष्या

‘डाह’, ‘हसद’, ‘मत्सर’, ‘कुढ़न’, ‘ईर्षा’, ”ईर्ष्या”, ‘द्वेष’।
और अन्य पर्याय है, ‘जलन’, ‘रश्क’, ‘विद्वेष’।।

72 आदर

‘मान-प्रतिष्ठा’, ‘कद्र’ या, ‘इज्जत’ या ‘सम्मान’।
”आदर” या ‘सत्कार’ या, ‘पूज्यभाव’ सम मान।।

73 समारोह

‘भोज’, ‘जश्न’, ‘त्योहार’ या, ‘उत्सव’, ‘प्रीतिभोज’।
“समारोह” या ‘पर्व’ क्या, सम्भव है हर रोज।।

74 आनन्द

‘सुख’, ‘आल्हाद’, ‘प्रसन्नता’, ‘मजा’, ‘हर्ष’, ‘आमोद’।
‘उल्लासी’ का भाव ही, है “आनंद”, ‘प्रमोद’।।

75 घमण्ड

‘दर्प’, ‘दंभ’, ‘अभिमान’ या, ‘अंहकार’, ‘मद’, ‘गर्व’।
कभी घमण्डी हो नहीं, याद रखे जन सर्व।।

76 उत्साह

‘जोश’, ‘ललक’, ‘आवेग’, ‘बल’, ‘जोश-ख़रोश’, ‘उछाह’।
‘हिम्मत’, ‘क्षमता’, ‘हौसला’, ‘हर्ष’, ‘शक्ति’, “उत्साह”।।

77 खून

‘रक्त’, ‘लहू’, ‘शोणित’, ‘रुधिर’, ‘लोहू’ कह या “खून”।
बहने लगता जोर से, लगता जब नाखून।।

78 चतुर

‘विज्ञ’, ‘योग्य’, ‘नागर’, ”चतुर”, वह ‘प्रवीण’ वह ‘दक्ष’।
‘निपुण’, ‘कुशल’, ‘चालाक’, ‘पटु’, वह प्रश्नाकुल ‘यक्ष’।।

79 झूठा

‘कृत्रिम’, ‘पाखंडी’, ‘ग़लत’, ‘तथा-कथित’ व्यक्तित्व।
‘खोटा’, “झूठा”, ‘फालतू’, ‘निराधार’ अस्तित्व।।

80 आम

‘सौरभ’, ‘मादक’, ‘कामशर’, ‘सहुकार’, ‘अंब’, ‘आम्र’।
‘मामूली’, ‘सामान्य’ भी, ‘साधारण’ भी “आम”।।

81 अवगुण

‘कमी’, ‘खराबी’, ‘खामियाँ’, ‘दुर्गुण’, ”अवगुण”, ‘ऐब’।
करो बड़ी जब गड़बड़ी, खाली होती जेब।।

82 उदास

‘सुस्त’, ‘मलिन’, ‘मनहूस’ या, ‘खिन्न’, ”उदास”, ‘विषाद’।
‘निर्जन’ या ‘सुनसान’ मन, दे जाते ‘अवसाद’।।

83 उम्र

‘जीवनकाल’, ‘आयु’, ‘उमर’, ‘वयस’, ‘अवस्था’, “उम्र”।
‘वय’ के अंतिम वक्त तक, सदा रहो तुम नम्र।।

84 और

“और”, ‘तथा’, ‘फिर से’, ‘अधिक’, ‘इतर’, ‘सहायक’, ‘अन्य’।
‘ऊपर से’, ‘इस के सिवा’, ‘भी’, ‘दोबारा’ धन्य।।

85 कपड़ा

‘वसन’, ‘वस्त्र’, “कपड़ा”, ‘मयुख’, ‘चीर’, ‘चेल’, ‘परिधान’।
‘अम्बर’, ‘अंशुक’, ‘अंशु’ या, ‘पट’, ‘पोशाक’ समान।।

86 बैल

‘बलीवर्द’, ‘पुंगव’, ‘वृषभ’, ‘ऋषभ’, ‘बैल’, ‘गोनाथ’।
और साथ पर्याय ‘वृष’, ‘वाहन भोलेनाथ’।।

87 ऋण

‘कर्जा’, ‘कर्ज’, ‘उधार’, “ऋण”, सतत ‘उधारी’ व्यर्थ।
अगर ‘देनदारी’ बढ़ी, होगा अर्थ अनर्थ।।90

88 एकता

‘एकत्व’, ‘ऐक्य’, “एकता”, ‘एका’, ‘मेलमिलाप’।
‘संघ’, ‘संगठन’, जोड़ कर, ‘मेलजोल’ आलाप।।

89 ऊँट

‘करभ’, ‘क्रमेलक’, ‘साँड़िया’, या ‘लंबोष्ठ’ ‘प्रलेख’।
“ऊँट”, ‘कंटकाशन’, ‘शुतुर’, या कह ‘उष्ट्र’, ‘क्रमेल’।।

90 झुंड

‘जत्था’, ‘टोली’, ‘मण्डली’, ”झुंड”, ‘वृंद’, ‘समुदाय’।
‘संघ’, ‘समुच्चय’, ‘पुंज’, ‘दल’, ‘गण’ सह सब पर्याय।।

91 महिला

‘वामा’, ‘कान्ता’, ‘कामिनी’, ‘महिला’, ‘औरत’, ‘नार’।
‘अबला’, ‘ललना’, ‘सुंदरी’, ‘रमनी’, ‘वनिता’ भार।।

92 घृणा

“घृणा”, ‘द्वेष’, ‘नाराज़गी’, ‘नफ़रत’, ‘सहज-विरोध’।
‘असंतोष’, ‘चिढ़’, ‘विमुखता’, ‘कीना’ अरु ‘प्रतिरोध’।।

93 झगड़ा

‘बहस’, ‘कलह’, ‘विवाद’, ‘सतर’, ‘पंक्ति’, ‘पांति’, ‘तकरार’।
“झगड़ा” के पर्याय सब, कर लीजै स्वीकार।।

94 उपहार

‘दान’, ‘नेग’, ‘सौगात’ कह, ‘भेट’, ‘नज़र’, ‘अनुदान’।
‘नज़राना’, “उपहार” सब, है आदान प्रदान।।

95 उपाय

‘राह’, ‘रास्ता’, ‘मार्ग’, ‘विधि’, ‘कोशिश’, ‘युक्ति’, “उपाय”।
‘दवा’, ‘चिकित्सा’, ‘यत्न’ को, समझो सब पर्याय।।

96 दावा

“दावा”, ‘घमंड’, ‘मुकदमा’, ‘जोर’, ‘गर्व’, ‘अधिकार’।
वादों पर दावा करे, अपनी अब सरकार।।

97 शब्द

”शब्द”, ‘वाक्य’, ‘वाणी’, ‘वचन’, ‘आश्वासन’, ‘प्रण’ जान।
‘बोली’, ‘वादा’, ‘प्रतिज्ञा’, पर्यायी पहचान।।

98 धैर्य

‘क्षमा’, ‘कृपा’ या “धैर्य” या, ‘सहनशीलता’, ‘धीर’।
‘तुष्टि’, ‘रहम’, ‘अतिभोग’ या ‘क्षमाधैर्य’ सम वीर।।*

99 दया

‘अनुकंपा’, ‘संवेदना’, ‘करुणा’, “दया”, ‘प्रसाद’।
‘कृपा’, ‘अनुग्रह’, ‘सांत्वना’, दया रही तो दाद।।

100 मग्न

“लीन”, ‘मग्न’, ‘तल्लीन’, ‘रत’, ‘तन्मय’, ‘गायब’, ‘लुप्त’।
संग संग ‘संलग्न’ में, सार छिपा है गुप्त।।

-साहेबलाल दशरिये ‘सरल’

Language: Hindi
1 Comment · 735 Views
📢 Stay Updated with Sahityapedia!
Join our official announcements group on WhatsApp to receive all the major updates from Sahityapedia directly on your phone.
You may also like:
समाज में शिक्षा का वही स्थान है जो शरीर में ऑक्सीजन का।
समाज में शिक्षा का वही स्थान है जो शरीर में ऑक्सीजन का।
ओम प्रकाश श्रीवास्तव
सारी गलतियां ख़ुद करके सीखोगे तो जिंदगी कम पड़ जाएगी, सफलता
सारी गलतियां ख़ुद करके सीखोगे तो जिंदगी कम पड़ जाएगी, सफलता
dks.lhp
Dr अरूण कुमार शास्त्री
Dr अरूण कुमार शास्त्री
DR ARUN KUMAR SHASTRI
स्मृति-बिम्ब उभरे नयन में....
स्मृति-बिम्ब उभरे नयन में....
डॉ.सीमा अग्रवाल
चार पैसे भी नही....
चार पैसे भी नही....
Vijay kumar Pandey
........
........
शेखर सिंह
दिल की गुज़ारिश
दिल की गुज़ारिश
सुरेन्द्र शर्मा 'शिव'
23/01.छत्तीसगढ़ी पूर्णिका
23/01.छत्तीसगढ़ी पूर्णिका
Dr.Khedu Bharti
मै शहर में गाँव खोजता रह गया   ।
मै शहर में गाँव खोजता रह गया ।
CA Amit Kumar
एक कदम सफलता की ओर...
एक कदम सफलता की ओर...
Manoj Kushwaha PS
हे दिल ओ दिल, तेरी याद बहुत आती है हमको
हे दिल ओ दिल, तेरी याद बहुत आती है हमको
gurudeenverma198
कई युगों के बाद - दीपक नीलपदम्
कई युगों के बाद - दीपक नीलपदम्
नील पदम् Deepak Kumar Srivastava (दीपक )(Neel Padam)
मेरी कलम से…
मेरी कलम से…
Anand Kumar
हुनर में आ जाए तो जिंदगी बदल सकता है वो,
हुनर में आ जाए तो जिंदगी बदल सकता है वो,
कवि दीपक बवेजा
भारत शांति के लिए
भारत शांति के लिए
नेताम आर सी
दोस्ती
दोस्ती
Mukesh Kumar Sonkar
■ कटाक्ष
■ कटाक्ष
*Author प्रणय प्रभात*
अर्धांगिनी
अर्धांगिनी
VINOD CHAUHAN
*साठ साल के हुए बेचारे पतिदेव (हास्य व्यंग्य)*
*साठ साल के हुए बेचारे पतिदेव (हास्य व्यंग्य)*
Ravi Prakash
क्यूँ ख़्वाबो में मिलने की तमन्ना रखते हो
क्यूँ ख़्वाबो में मिलने की तमन्ना रखते हो
'अशांत' शेखर
उठ जाग मेरे मानस
उठ जाग मेरे मानस
सुरेश कुमार चतुर्वेदी
*होली*
*होली*
Shashi kala vyas
सीख ना पाए पढ़के उन्हें हम
सीख ना पाए पढ़के उन्हें हम
The_dk_poetry
"फ़िर से तुम्हारी याद आई"
Lohit Tamta
हे देश मेरे
हे देश मेरे
Satish Srijan
60 के सोने में 200 के टलहे की मिलावट का गड़बड़झाला / MUSAFIR BAITHA
60 के सोने में 200 के टलहे की मिलावट का गड़बड़झाला / MUSAFIR BAITHA
Dr MusafiR BaithA
बेतरतीब
बेतरतीब
Dr. Kishan tandon kranti
दिल तसल्ली को
दिल तसल्ली को
Dr fauzia Naseem shad
*दर्द का दरिया  प्यार है*
*दर्द का दरिया प्यार है*
सुखविंद्र सिंह मनसीरत
"उड़ान"
Yogendra Chaturwedi
Loading...